Η ευρεία αποποινικοποίηση των ναρκωτικών δεν είναι τόσο τρελή όσο μπορεί να φαίνεται.
Πρόλογος
Ένας ψηλός λευκός άντρας με τζιν πουκάμισο στέκεται μπροστά σε μια σόμπα. Η κάμερα ακολουθεί το χέρι του, το οποίο φτάνει μέσα στο κουτί με τα αυγά και στη συνέχεια απομακρύνεται, αποκαλύπτοντας ένα τηγάνι από χυτοσίδηρο.
Αφού κάνει οπτική επαφή με την κάμερα, δείχνει το αυγό - "Αυτό είναι το μυαλό σου". Δείχνει το τηγάνι. "Αυτό είναι τα ναρκωτικά".
Με το ένα μυώδες χέρι, συνθλίβει το αυγό στο καυτό τηγάνι. Τρέχει και τσιτσιρίζει καθώς χτυπάει το τηγάνι κάτω. "Αυτό είναι το μυαλό σου υπό την επήρεια ναρκωτικών".
Η κάμερα ανεβαίνει και πάλι στο βλέμμα του. "Καμία ερώτηση;"
Ίσως δεν υπήρξε ποτέ άλλοτε στην ιστορία της ανθρωπότητας περίοδος κατά την οποία ο φόβος που συνδέεται με την αξιολόγηση του πρωινού να είχε τόσο βαθιά επίδραση στα μυαλά των νέων ανθρώπων. Η διαφήμιση του 1987, μια εκστρατεία-ορόσημο που χρηματοδοτήθηκε από τη μη κερδοσκοπική οργάνωση Partnership for a Drug-Free America, απεικονίζει τον τρόπο με τον οποίο οι ΗΠΑ προσέγγιζαν το πρόβλημα των ναρκωτικών επί δεκαετίες: με τακτικές τρομοκράτησης, τιμωρίας και ποινικοποίησης που έπλητταν ιδιαίτερα τις μειονότητες.
Ωστόσο, αυτό μπορεί να αλλάξει. Στις εκλογές του 2020, έξι πολιτείες και η Περιφέρεια της Κολούμπια ψήφισαν πρωτοβουλίες μεταρρύθμισης της νομοθεσίας για τα ναρκωτικά. Οι περισσότερες από αυτές αφορούσαν την κάνναβη, η οποία έχει πλέον αποποινικοποιηθεί, νομιμοποιηθεί ή βρίσκεται σε διαδικασία αποποινικοποίησης (από τη στιγμή που γράφονται αυτές οι γραμμές τον Αύγουστο του 2024). Το Όρεγκον, γνωστό για τους φιλελεύθερους νόμους του και τα προβλήματα αστυνομικής βίας, ξεχωρίζει.
Στην εν λόγω πολιτεία, η ψήφιση του Μέτρου 110 νομιμοποίησε την κατοχή οποιουδήποτε ναρκωτικού σε ποσότητες απαραίτητες για προσωπική χρήση - λιγότερο από ένα γραμμάριο ηρωίνης, λιγότερο από 40 μονάδες LSD και έως 40 χάπια οξυκωδόνης, μεταξύ άλλων. Δημιούργησε επίσης ένα σύστημα δωρεάν θεραπείας για τα ναρκωτικά για όποιον το επιθυμούσε. Ο νέος νόμος τέθηκε σε ισχύ σε ορισμένες δικαιοδοσίες νωρίτερα, αλλά επισήμως τέθηκε σε ισχύ σε ολόκληρη την πολιτεία την 1η Φεβρουαρίου.
"Αν έπρεπε να συμβεί οπουδήποτε, το Όρεγκον είναι η λογική επιλογή", σημειώνει η Κάθριν Νιλ Χάρις, ερευνήτρια πολιτικής για τα ναρκωτικά στο Πανεπιστήμιο Ράις. Η πολιτεία κατέχει υψηλή θέση στα ομοσπονδιακά ποσοστά χρήσης και κατάχρησης ναρκωτικών και προσπαθεί εδώ και χρόνια να αντιμετωπίσει το πρόβλημα. Το 1973 έγινε η πρώτη πολιτεία που αποποινικοποίησε την κάνναβη.
Οι ερευνητές στον τομέα της δημόσιας υγείας, του εθισμού και της εγκληματολογίας και οι προοδευτικοί πολιτικοί ελπίζουν ότι η πρόσφατη νίκη σηματοδοτεί μια αποφασιστική στροφή στη στάση της κοινής γνώμης απέναντι στους ανθρώπους που κάνουν χρήση ναρκωτικών.
"Όλο αυτό το πράγμα DARE, όλη αυτή η ατμόσφαιρα δεν έχει λειτουργήσει ποτέ. Ξέρουμε ότι δεν λειτούργησε ποτέ " - λέει ο Jacob Borodowski, ερευνητής πολιτικής για τα ναρκωτικά στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου της Ουάσινγκτον. "Δεν χρειάζεται να είσαι ειδικός για να δεις όλα τα προβλήματα που προκαλούνται από τον τρόπο με τον οποίο διαχειριζόμαστε τα ναρκωτικά σε αυτή τη χώρα".
Η προκατάληψη του πολέμου κατά των ναρκωτικών
"Όλο αυτό το πράγμα DARE, όλη αυτή η ατμόσφαιρα δεν έχει λειτουργήσει ποτέ. Ξέρουμε ότι δεν λειτούργησε ποτέ " - λέει ο Jacob Borodowski, ερευνητής πολιτικής για τα ναρκωτικά στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου της Ουάσινγκτον. "Δεν χρειάζεται να είσαι ειδικός για να δεις όλα τα προβλήματα που προκαλούνται από τον τρόπο με τον οποίο διαχειριζόμαστε τα ναρκωτικά σε αυτή τη χώρα".
Η προκατάληψη του πολέμου κατά των ναρκωτικών
"Ο νούμερο ένα εχθρός της Αμερικής στις Ηνωμένες Πολιτείες είναι ο εθισμός στα ναρκωτικά " - δήλωσε ο πρόεδρος Ρίτσαρντ Νίξον σε ομιλία του το 1971, στην οποία επινόησε τη φράση "πόλεμος κατά των ναρκωτικών".
Αρχικά, η κυβέρνησή του έστρεψε μεγάλο μέρος της χρηματοδότησής της στη μείωση της ζήτησης, δηλαδή στη θεραπεία των ανθρώπων που είναι εθισμένοι στα ναρκωτικά και στην εκπαίδευση των ανθρώπων σχετικά με τις πιθανές συνέπειες της χρήσης ναρκωτικών. Με την πάροδο του χρόνου, ωστόσο, η ρητορική του Νίξον άλλαξε και η προσπάθεια έγινε σαφώς πιο μαχητική, με αυξημένη έμφαση στη χρήση της φυλάκισης για τον περιορισμό της χρήσης.
Στην ομιλία του τον Οκτώβριο του 1982, ο πρόεδρος Ρόναλντ Ρίγκαν υποσχέθηκε εκατομμύρια δολάρια για τη χρηματοδότηση της καταπολέμησης των ναρκωτικών, υποστηρίζοντας ότι θα βοηθούσε στην αντιμετώπιση της "αμερικανικής επιδημίας" της εγκληματικότητας. Σημείωσε ότι το έγκλημα "στοιχίζει τη ζωή σε περισσότερους από 20.000 Αμερικανούς ετησίως, επηρεάζει σχεδόν το ένα τρίτο των νοικοκυριών της χώρας και έχει ως αποτέλεσμα οικονομικές απώλειες ύψους περίπου 8,8 δισεκατομμυρίων δολαρίων ετησίως". Καθ' όλη τη διάρκεια της προεδρίας του και των 38 ετών που ακολούθησαν, το έγκλημα και τα ναρκωτικά παρέμειναν στενά συνδεδεμένα στην αμερικανική πολιτική και τη δημόσια συνείδηση, αν και η πραγματική σύνδεση μεταξύ των δύο μπορεί να είναι συνέπεια της ποινικοποίησης των ναρκωτικών και όχι των ίδιων των ουσιών.
Παρ' όλα αυτά, ο πόλεμος κατά των ναρκωτικών δεν ανταποκρίθηκε στις προσδοκίες για μια ασφαλέστερη και υγιέστερη κοινωνία. Μισό εκατομμύριο άνθρωποι στις ΗΠΑ είναι σήμερα φυλακισμένοι για αδικήματα ναρκωτικών, συμπεριλαμβανομένου του 49% των κρατουμένων στις ομοσπονδιακές φυλακές. Εν τω μεταξύ, περισσότεροι από 60.000 άνθρωποι συνεχίζουν να πεθαίνουν από υπερβολική δόση κάθε χρόνο και τα αρπακτικά κέντρα απεξάρτησης εμφανίζονται όλο και συχνότερα για να εκμεταλλευτούν ευάλωτους ανθρώπους και τις οικογένειές τους.
Ο Hakik Virani, γιατρός και ειδικός στον εθισμό στο Πανεπιστήμιο της Αλμπέρτα στον Καναδά, υποστηρίζει ότι αυτές οι αρνητικές συνέπειες δεν ήταν ένα λάθος αλλά ένα μοτίβο. Οι νόμοι για τα ναρκωτικά, λέει, "δεν είχαν ποτέ ως στόχο να βοηθήσουν τους ανθρώπους να σταματήσουν τη χρήση ουσιών", αλλά μάλλον να αποκλείσουν ορισμένους πληθυσμούς. Άνθρωποι που περιθωριοποιούνται κατά μήκος φυλετικών, ταξικών, σεξουαλικών ή άλλων γραμμών σηκώνουν το βάρος της ποινικής πολιτικής για τα ναρκωτικά, παρόλο που τα ποσοστά χρήσης ουσιών είναι παρόμοια σε όλες τις δημογραφικές ομάδες.
Ένα παράδειγμα είναι η ιστορική διαφορά στην καταδίκη για την κοκαΐνη κρακ και την κοκαΐνη σε σκόνη, που είναι χημικά ουσιαστικά το ίδιο ναρκωτικό σε διαφορετικές μορφές. Το είδος που σνιφάρουν, η υδροχλωρική κοκαΐνη, είναι μια μορφή σκόνης από εκχυλίσματα από φύλλα κόκας αναμεμειγμένα με μια ουσία που την καθιστά λιγότερο καθαρή. Η κοκαΐνη κρακ παρασκευάζεται μαγειρεύοντας την υδροχλωρική κοκαΐνη με μαγειρική σόδα και μικρή ποσότητα νερού μέχρι να σχηματιστούν "πέτρες" που μπορούν να καπνίζονται. Η διαδικασία αυτή αλλάζει τη χημική σύνθεση της κοκαΐνης αλλά δεν μεταβάλλει τις ψυχοδραστικές της ιδιότητες.
Η κοκαΐνη κρακ, λόγω του τρόπου χρήσης της, παράγει ταχύτερη και πιο έντονη μαστούρα. Αυτό μπορεί να συνδέεται με υψηλή εξάρτηση, καθώς η γρήγορη δράση ευνοεί τη συχνή χρήση. Ωστόσο, λόγω της πολυπλοκότητας της μελέτης των παράνομων ουσιών και της έλλειψης δεδομένων στο πλαίσιο της αστυνομικής απαγόρευσης, υπάρχουν ελάχιστα επιστημονικά στοιχεία για το θέμα.
Η έλλειψη πληροφοριών δεν εμπόδισε τους πολιτικούς να υιοθετήσουν προκατάληψη κατά του κρακ. Ο νόμος του 1986 για την καταπολέμηση της κατάχρησης ναρκωτικών καθιέρωσε πολύ αυστηρότερες ποινές για την κατοχή κρακ σε σύγκριση με την κοκαΐνη σε σκόνη. Για παράδειγμα, για 5 γραμμάρια κρακ μπορούσε να επιβληθεί η ίδια ποινή με την ποινή για 500 γραμμάρια σκόνης.
Δεν υπήρχε καμία λογική στο γεγονός ότι η τιμωρία για το κρακ ήταν πολλαπλάσια αυστηρότερη από ό,τι για την ελαφριά κοκαΐνη. Είχε να κάνει με το ποιοι χρησιμοποιούσαν και πουλούσαν κρακ εκείνη την εποχή: ήταν κυρίως φτωχές κοινότητες μαύρων σε μεγάλες πόλεις.
Ο νόμος περί δίκαιης καταδίκης του 2010 μείωσε την ανισότητα των ποινών από 100:1 σε 18:1, αλλά εξακολουθεί να υφίσταται. Οι πολιτικές που θεσπίστηκαν κατά τη διάρκεια των εποχών Νίξον και Ρέιγκαν είχαν δυσανάλογο αντίκτυπο στους μαύρους Αμερικανούς. Σύμφωνα με τη Drug Policy Alliance, οι μαύροι και οι Λατίνοι κρατούμενοι αποτελούν περίπου το 80% των ομοσπονδιακών φυλακών και σχεδόν το 60% των κρατικών φυλακών. Εξαιτίας αυτού, περίπου ένας στους 13 μαύρους ενήλικες στερείται το δικαίωμα ψήφου λόγω των νόμων που περιορίζουν τα δικαιώματα ψήφου των κακοποιών.
Η έλλειψη πληροφοριών δεν εμπόδισε τους πολιτικούς να υιοθετήσουν προκατάληψη κατά του κρακ. Ο νόμος του 1986 για την καταπολέμηση της κατάχρησης ναρκωτικών καθιέρωσε πολύ αυστηρότερες ποινές για την κατοχή κρακ σε σύγκριση με την κοκαΐνη σε σκόνη. Για παράδειγμα, για 5 γραμμάρια κρακ μπορούσε να επιβληθεί η ίδια ποινή με την ποινή για 500 γραμμάρια σκόνης.
Δεν υπήρχε καμία λογική στο γεγονός ότι η τιμωρία για το κρακ ήταν πολλαπλάσια αυστηρότερη από ό,τι για την ελαφριά κοκαΐνη. Είχε να κάνει με το ποιοι χρησιμοποιούσαν και πουλούσαν κρακ εκείνη την εποχή: ήταν κυρίως φτωχές κοινότητες μαύρων σε μεγάλες πόλεις.
Ο νόμος περί δίκαιης καταδίκης του 2010 μείωσε την ανισότητα των ποινών από 100:1 σε 18:1, αλλά εξακολουθεί να υφίσταται. Οι πολιτικές που θεσπίστηκαν κατά τη διάρκεια των εποχών Νίξον και Ρέιγκαν είχαν δυσανάλογο αντίκτυπο στους μαύρους Αμερικανούς. Σύμφωνα με τη Drug Policy Alliance, οι μαύροι και οι Λατίνοι κρατούμενοι αποτελούν περίπου το 80% των ομοσπονδιακών φυλακών και σχεδόν το 60% των κρατικών φυλακών. Εξαιτίας αυτού, περίπου ένας στους 13 μαύρους ενήλικες στερείται το δικαίωμα ψήφου λόγω των νόμων που περιορίζουν τα δικαιώματα ψήφου των κακοποιών.
Συνολικά, το σημερινό σύστημα είναι αναποτελεσματικό. Μέχρι το 2019, η ομοσπονδιακή κυβέρνηση δαπανούσε 34,6 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως για τον έλεγχο της χρήσης ναρκωτικών. Περισσότερα από 1 τρισεκατομμύριο δολάρια έχουν δαπανηθεί για τον έλεγχο των ναρκωτικών τα τελευταία 40 χρόνια, αλλά ο ρυθμός χρήσης συνεχίζει να αυξάνεται. Μια μελέτη του 2018 που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Science διαπίστωσε ότι οι θάνατοι από υπερβολική δόση αυξήθηκαν εκθετικά τα τελευταία 40 χρόνια.
Επειδή ελάχιστα έχουν γίνει για να αναχαιτιστεί η επιδημία εθισμού στα οπιοειδή, η οποία ξεκίνησε με τη νόμιμη πρόσβαση σε φαρμακευτικά προϊόντα, η κρίση αυξήθηκε γρήγορα. Τα οπιοειδή σκότωσαν 47.600 ανθρώπους στις ΗΠΑ το 2018, αντιπροσωπεύοντας την πλειονότητα των 67.300 αναφερόμενων θανάτων από υπερβολική δόση.
Πολλοί ειδικοί πιστεύουν ότι η επιδημία των οπιοειδών, η οποία έφερε στο προσκήνιο τον εθισμό στα λευκά ναρκωτικά, συνέβαλε στην αλλαγή της αντίληψης του κοινού για τους χρήστες ναρκωτικών και αύξησε τη βιωσιμότητα νέων πολιτικών, όπως η πρωτοβουλία ψηφοφορίας του Όρεγκον.
Η αποποινικοποίηση είναι μόνο το πρώτο βήμα
Όταν πρόκειται για τον αντίκτυπο του πολέμου κατά των ναρκωτικών στους μαύρους Αμερικανούς, η απλή αλλαγή του νόμου δεν θα είναι αρκετή για να αναιρέσει τη ζημιά.
Ο Kaise Jama, εκτελεστικός διευθυντής της οργάνωσης για την κοινωνική δικαιοσύνη Unite Oregon, δήλωσε σε συνέντευξή του στο The Marshall Project: "Τα συστήματα καταπίεσης βρίσκουν πάντα τρόπους να στέλνουν τους μαύρους και τους καφετί στη φυλακή". Ενώ το Μέτρο 110 είναι ένα βήμα προς τα εμπρός, ο Jama τόνισε ότι τα στοιχεία από το Όρεγκον δείχνουν ότι η επιβολή του νόμου θα συνεχίσει να στοχοποιεί τις φυλετικές μειονότητες. Σύμφωνα με στοιχεία του 2018 από την Αμερικανική Ένωση Πολιτικών Ελευθεριών, οι μαύροι στο Όρεγκον συλλαμβάνονται για κατοχή κάνναβης σε 1,8 φορές μεγαλύτερο ποσοστό από τους λευκούς, παρόλο που το ναρκωτικό νομιμοποιήθηκε το 2014. Εν τω μεταξύ, οι μαύροι αποτελούν μόνο το 2% του πληθυσμού της πολιτείας, αλλά το 10% του πληθυσμού των φυλακών της πολιτείας.
Το Μέτρο 110 υπογραμμίζει τον τρόπο με τον οποίο οι νόμοι περί ναρκωτικών συμβάλλουν στον συστημικό ρατσισμό, αναγνωρίζοντας ότι "η ποινικοποίηση των ναρκωτικών βλάπτει δυσανάλογα τους φτωχούς και τους έγχρωμους ανθρώπους". Η αποποινικοποίηση όλων των ναρκωτικών εξαλείφει τις προκαταλήψεις που σχετίζονται με διαφορετικές ουσίες, όπως οι διαφορές στη στάση απέναντι σε μορφές κοκαΐνης.
Όταν πρόκειται για τον αντίκτυπο του πολέμου κατά των ναρκωτικών στους μαύρους Αμερικανούς, η απλή αλλαγή του νόμου δεν θα είναι αρκετή για να αναιρέσει τη ζημιά.
Ο Kaise Jama, εκτελεστικός διευθυντής της οργάνωσης για την κοινωνική δικαιοσύνη Unite Oregon, δήλωσε σε συνέντευξή του στο The Marshall Project: "Τα συστήματα καταπίεσης βρίσκουν πάντα τρόπους να στέλνουν τους μαύρους και τους καφετί στη φυλακή". Ενώ το Μέτρο 110 είναι ένα βήμα προς τα εμπρός, ο Jama τόνισε ότι τα στοιχεία από το Όρεγκον δείχνουν ότι η επιβολή του νόμου θα συνεχίσει να στοχοποιεί τις φυλετικές μειονότητες. Σύμφωνα με στοιχεία του 2018 από την Αμερικανική Ένωση Πολιτικών Ελευθεριών, οι μαύροι στο Όρεγκον συλλαμβάνονται για κατοχή κάνναβης σε 1,8 φορές μεγαλύτερο ποσοστό από τους λευκούς, παρόλο που το ναρκωτικό νομιμοποιήθηκε το 2014. Εν τω μεταξύ, οι μαύροι αποτελούν μόνο το 2% του πληθυσμού της πολιτείας, αλλά το 10% του πληθυσμού των φυλακών της πολιτείας.
Το Μέτρο 110 υπογραμμίζει τον τρόπο με τον οποίο οι νόμοι περί ναρκωτικών συμβάλλουν στον συστημικό ρατσισμό, αναγνωρίζοντας ότι "η ποινικοποίηση των ναρκωτικών βλάπτει δυσανάλογα τους φτωχούς και τους έγχρωμους ανθρώπους". Η αποποινικοποίηση όλων των ναρκωτικών εξαλείφει τις προκαταλήψεις που σχετίζονται με διαφορετικές ουσίες, όπως οι διαφορές στη στάση απέναντι σε μορφές κοκαΐνης.
Ενώ οι ειδικοί βλέπουν το Μέτρο 110 ως την αρχή μιας ευρύτερης αλλαγής, επισημαίνουν επίσης την ανάγκη αναθεώρησης των ποινών για όσους εξακολουθούν να φυλακίζονται για κατοχή, η οποία πλέον δεν αποτελεί κακούργημα. Αυτό έχει ήδη γίνει στην Οκλαχόμα και την Καλιφόρνια για την κάνναβη. Το Όρεγκον έχει χιλιάδες καταδίκες για κακούργημα κάθε χρόνο.
Ένα έγγραφο ιστορικού από τη Συμμαχία Πολιτικής για τα Ναρκωτικά (DPA), η οποία προώθησε το Μέτρο 110, περιγράφει πώς θα αλλάξει η πολιτική του Όρεγκον για τα ναρκωτικά τα επόμενα δύο χρόνια. Από την 1η Φεβρουαρίου 2021, τα ναρκωτικά έχουν αποποινικοποιηθεί επίσημα και έχει ξεκινήσει η διαδικασία δημιουργίας ενός θεραπευτικού συστήματος που θα χρηματοδοτείται από τους φόρους της κάνναβης. Η DPA προβλέπει ότι οι φόροι αυτοί θα εξασφαλίσουν χρηματοδότηση άνω των 100 εκατομμυρίων δολαρίων μέχρι το τέλος του έτους και ότι μέχρι τον Οκτώβριο κάθε δικαιοδοσία θα διαθέτει ένα κέντρο θεραπείας. Μέχρι το 2022, πρόσθετη χρηματοδότηση από την εξοικονόμηση πόρων της ποινικής δικαιοσύνης θα διοχετευθεί στο σύστημα.
Ένα έγγραφο ιστορικού από τη Συμμαχία Πολιτικής για τα Ναρκωτικά (DPA), η οποία προώθησε το Μέτρο 110, περιγράφει πώς θα αλλάξει η πολιτική του Όρεγκον για τα ναρκωτικά τα επόμενα δύο χρόνια. Από την 1η Φεβρουαρίου 2021, τα ναρκωτικά έχουν αποποινικοποιηθεί επίσημα και έχει ξεκινήσει η διαδικασία δημιουργίας ενός θεραπευτικού συστήματος που θα χρηματοδοτείται από τους φόρους της κάνναβης. Η DPA προβλέπει ότι οι φόροι αυτοί θα εξασφαλίσουν χρηματοδότηση άνω των 100 εκατομμυρίων δολαρίων μέχρι το τέλος του έτους και ότι μέχρι τον Οκτώβριο κάθε δικαιοδοσία θα διαθέτει ένα κέντρο θεραπείας. Μέχρι το 2022, πρόσθετη χρηματοδότηση από την εξοικονόμηση πόρων της ποινικής δικαιοσύνης θα διοχετευθεί στο σύστημα.